در تاریخچۀ شکل گیری کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری می خوانیم که نسخۀ نخست این سند در سال 1886 توسط 10 کشور امضا شد: فرانسه، بلژیک، آلمان، اسپانیا، پادشاهی متحده (بریتانیا)، سوییس، ایتالیا، تونس، لیبریا و هاییتی. علاوه بر حضور نمایندگان این کشورها در جلسات دیپلماتیک مربوط و منتهی به تنظیم مفاد و مواد این کنوانسیون، نمایندگان ایالات متحده هم در این جلسات حضور داشتند، اما آمریکا عضو کشورهای امضا کننده نیست. آمریکا 103 سال پس از تصویب کنوانسیون و در سال 1989 به این سند پیوست. اما چرا این همه تأخیر؟
امضای کنوانسیون برن یعنی پایبندی کشور امضاکننده به تعهدات مذکور در کنوانسیون از یک سو و برخورداری (تمتّع) اتباع یا مقیمان این کشورها از حقوق مذکور در آن از سویی دیگر. اگر آمریکا در سال 1886 این سند را امضا می کرد، باید به تعهدات مندرج در آن پایبند می شد. اما آمریکا در آن زمان نه می خواست و نه می توانست خود را ملتزم کند؛ چراکه علاوه بر اینکه برخی از مفاد مقررات ملی آمریکا (قانون کپی رایت آمریکا) مثل حق معنوی و ضرورت ثبت آثار با استانداردهای کنوانسیون برن هماهنگ نبود و این مانعی جدی برای پیوستن این کشور به کنوانسیون برن محسوب می شد، آمریکا به منظور رشد و توسعۀ اقتصادی و فرهنگی به استفادۀ کم هزینه از آثار کپی رایتی تولید شده در کشورهای دیگر نیازمند بود و اگر به کنوانسیون می پیوست، باید از محصولات علمی، ادبی و فرهنگی پدیدآورندگان کشورهای عضو کنوانسیون برن ازجمله کشورهای ثروتمند اروپایی حمایت می کرد و استفادۀ از این آثار برای آمریکا هزینه بر و نیازمند عقد قرارداد بود.
نپیوستن آمریکا به کنوانسیون برن همانگونه که دولت آمریکا را به تعهدات این سند ملتزم نمی کرد، متقابلاً آمریکایی ها را هم از حمایت فرای مرزهای این کشور بی بهره می کرد و آثار کپی رایتی آنها فقط در داخل قلمرو آمریکا و طبق مقررات ملی و داخلی آمریکا قابل حمایت بود. مسلماً این موضوع __بهره نبردن آمریکایی ها از حمایت در خارج از این کشور__ برای دولت آمریکا پسندیده نبود و این کشور مایل بود که از پدیدآورندگان، دانشمندان و هنرمندان آمریکایی نه تنها در آمریکا، بلکه در خارج از این کشور هم حمایت شود. اما چگونه این موضوع ممکن است؟ با استفاه از نهادی به نام نشر همزمان که اصطلاحاً در پشتی کنوانسیون برن نامیده می شود و در بند 4 مادۀ 3 کنوانسیون برن پیش بینی شده است.
به موجب نهاد نشر همزمان اگر ظرف مدت حداکثر 30 روز از تاریخ نشر اثر در آمریکا، همان اثر در یکی از کشورهای عضو کنوانسیون برن منتشر شود، این اثر علاوه بر اینکه در آمریکا حمایت می شود، در تمامی کشورهای عضو کنوانسیون برن هم مورد حمایت خواهد بود. با اینکه نشر نخستین اثر در کشور عضو کنوانسیون نیست، اما چون در بازۀ زمانی 30 روزه انجام شده، چنین تلقی می شود که اثر به طور هم زمان در آمریکا و کشور عضو کنوانسیون برن منتشر شده و بنابراین در تمام کشورهای عضو قابل حمایت است. نتیجه اینکه اثر (مثلاً کتاب) یک آمریکایی پس از انتشار در آمریکا طبق قانون ملی آمریکا در این کشور مورد حمایت است و با انتشار در یکی از کشورهای عضو کنوانسیون برن در بازۀ 30 روزه، در همۀ کشورهای عضو این سند بین المللی نیز حمایت می شود. بنابراین از پدیدآورندگان و مؤلفان آمریکایی در داخل و خارج این کشور حمایت می شود، بدون اینکه آمریکا به حمایت از پدیدآورندگان خارجی متعهد باشد، مگر اینکه انتشار نخستین اثر آنها در آمریکا باشد.
آمریکا 103 سال از این نهاد پیش بینی شده در کنوانسیون برن استفاده کرد و از رعایت نکردن حقوق مالکیت ادبی و هنری خارجیان بیشترین بهره برد. این فرصتی است که آمریکا از آن استفاده کرد. مسیری که چین شبیه آن را در دهه های بعدی پیمود و با نادیده گرفتن حقوق مالکیت فکری خارجیان، از دانش، هنر و صنعت آنها برای رشد اقتصادی خود بهره برد. ایران با این که به اسناد بین المللی حوزۀ مالکیت ادبی و هنری نپیوسته است، اما در بهره گیری مناسب و هوشمندانه از آثار فکری دیگران در تمام موارد جز حوزه های محدود مدنظر خود بی برنامه، ناتوان و ناکام بوده و به قولی در خواب خودخواسته به سر می برد.
علاوه بر تدبیر آمریکا در این خصوص، حضور دو کشور آفریقایی و یک کشور آمریکای شمالی یعنی تونس، لیبریا و هاییتی در کنار کشورهای اروپایی در فرآیند شکل گیری و لازم الاجرا شدن کنوانسیون برن خود نکته ای تأمل برانگیز و پژوهش پذیر است.