این نوشته آموزشی ترجمه متن (What is Intellectual Property? World Intellectual Property Organization, P. 15-17) است.
نشانۀ جغرافیایی چیست؟
نشانه جغرافیایی علامت و نشانی است که در محصولاتی استفاده می شود که مختص یک ناحیه جغرافیایی خاص می باشند و به دلیل وابستگی به آن منطقه دارای شهرت و کیفیت به خصوصی هستند. اغلب، نشانه جغرافیایی شامل نام و محل مبدأ محصول است. محصولات کشاورزی معمولاً کیفیتی دارند که از محل تولید آنها نشأت گرفته و تحت تأثیر عوامل جغرافیایی محلی خاصی همانند خاک، آب و هوا هستند. اینکه یک نشانه بتواند کارکرد یک نشانه جغرافیایی را داشته باشد، به قانون ملی و درک مصرف کننده بستگی دارد. ممکن است از نشانه های جغرافیایی برای طیف وسیعی از محصولات کشاورزی استفاده شود. برای مثال علامت «Tuscany » برای روغن زیتون تولید شده در منطقه خاصی از ایتالیا یا «Roquefort» برای پنیر تولید شده در منطقه ای از فرانسه.
استفاده از نشانه های جغرافیایی محدود به محصولات کشاورزی نیست. این نشانه ها ممکن است معرف کیفیت خاص محصولی باشد که بواسطه فاکتورهای انسانی محل تولید آن مانند مهارت و سنت های های خاص تولید ایجاد شده اند. مکان مبدأ می تواند یک روستا، شهر، منطقه یا کشور باشد. به عنوان مثال کلمه «سوییس» به عنوان نشانه جغرافیایی در بسیاری از کشورها برای محصولات ساخت سوییس به خصوص ساعت شناخته می شود.
اسم مبدأ چیست؟
اسم مبدا نوع خاصی از نشانه جغرافیایی است و برای محصولاتی که کیفیت خاص آنها اساساً یا منحصراً به دلیل محیط جغرافیایی تولیدی آنها است، استفاده می شود. اصطلاح نشانه جغرافیایی شامل اسم مبدأ هم هست. نمونه هایی از اسامی مبدأ که در کشورهای عضو موافقت نامه لیسبون به منظور حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین المللی آنها حمایت می شوند، عبارتند از «Bordeaux» برای مشروب تولید شده در منطقه بوردو فرانسه، «Prosciutto di Parma» برای ژامبون تولید شده در استان پارمای ایتالیا و یا «Habana» برای تنباکوی کشت شده در منطقه هاوانای کوبا.
چرا نشانه های جغرافیایی به حمایت نیاز دارند؟
مصرف کنندگان از نشانه های جغرافیایی پی به منشأ و کیفیت محصولات می برند. بسیاری از نشانه های جغرافیایی شهرت ارزشمندی را کسب کرده اند که ممکن است در صورت عدم حمایت کافی، مورد سوء استفاده افراد سوداگر قرار گیرند. استفاده نادرست از نشانه های جفرافیایی توسط اشخاص غیر مجاز، برای مثال استفاده از نشان جغرافیایی «Darjeeling» برای چایی که در باغ های چای دارجیلینگ پرورش داده نشده، به ضرر مصرف کنندگان و تولیدکنندگان واقعی آن است. با دیدن این نشان مصرف کنندگان فریب خورده باور می‌کنند که یک محصول مرغوب با کیفیت خاص خریداری می کنند و کشاورزان و تولیدکنندگان نیز از تجارت ارزشمند محروم شده و متحمل ضرر می گردند و به علاوه به شهرت ایجاد شده برای محصولاتشان نیز خدشه وارد می شود.
تفاوت بین نشانه های جغرافیایی و علامت تجاری چیست؟
علامت تجاری نشانه ای است که یک شرکت برای متمایز کردن کالاها و خدماتش از کالاها و خدمات سایر شرکت ها استفاده می کند. علامت تجاری به دارنده اش این حق را می دهد تا مانع استفاده دیگران از آن علامت شود. نشانه جغرافیایی به مصرف کننده اطمینان می دهد که محصول در یک مکان خاص تولید شده و ویژگیهای خاصی را که نشأت گرفته از آن محل است، دارد. نشانه جغرافیایی می تواند توسط تمامی تولیدکنندگانی که در منطقه تعیین شده در آن نشان جغرافیایی محصولی تولید می کنند و ویژگی های خاص آن را دارد، مورد استفاده قرار گیرد.
نشانه جغرافیایی (عام) چیست؟
اگر اسم یک محل به جای اینکه مبدأ محصولی را مشخص کند، به عنوان نوع خاصی از آن محصول شناخته شده باشد، در این صورت این اسم به عنوان نشانه جغرافیایی بکار نمی رود. به عنوان مثال «Dijon mustard» یک نوع خردل است که منشأ آن سالیان پیش به شهر دیجون فرانسه باز می گردد، اما در طول زمان از این اسم برای نشان دادن نوع خاصی از خردل ساخته شده در بسیاری از مکان ها استفاده شده است. بنابراین «Dijon mustard» در حال حاضر یک نشانه عام است و به یک نوع محصول اشاره دارد، نه مکان محصول.
چگونه از یک نشانۀ جغرافیایی حمایت می شود؟
نشانه های جغرافیایی می توانند طبق قوانین ملی و تحت طیف وسیعی از عناوین مانند قانون منع رقابت غیرمنصفانه، قانون حمایت از مصرف کننده، قوانین حمایت از علایم تأییدی یا قوانین خاص مربوط به حمایت از نشانه های جغرافیایی و اسم مبدأ، تحت حمایت قرار بگیرند. در واقع اشخاص غیر مجاز نباید از نشانه‌های جغرافیایی استفاده کنند، مشروط به اینکه استفاده از آن احتمالاً سبب گمراهی عموم مردم درباره منشأ واقعی محصول گردد. محدوده ضمانت های قابل اجرا شامل حکم دادگاه در جلوگیری از استفاده غیر مجاز، پرداخت خسارت، جریمه یا در موارد جدی، مجازات زندان است.
نقش وایپو در حمایت از نشانه های جغرافیایی چیست؟
وایپو تعدادی از معاهدات بین المللی را اداره می کند که به صورت جزئی یا کلی به حمایت از نشانه های جغرافیایی می پردازند (به ویژه کنوانسیون پاریس و موافقت نامه لیسبون). جلسات و نشست های وایپو به کشورهای عضو و سایر کشورهای ذینفع این فرصت را می دهد تا راه های جدید ارتقاء حمایت بین المللی از نشانه های جغرافیایی را بررسی کنند.