این نوشته آموزشی ترجمه متن (What is Intellectual Property? World Intellectual Property Organization, P. 8-11) است.

علامت تجاری چیست؟

علامت تجاری یک نشان تمایز بخش برای شناسایی کالای مشخص یا خدمت ارایه شده توسط یک فرد یا  شرکت است. قدمت آن به دوران باستان باز می گردد  که در آن زمان صنعتگران علامت یا امضای خود را بر روی آثار یا محصولات کاربردی دست ساز خود حک می کردند. در طول سال­ها، این علائم به صورت نظام ثبت و حمایت علامت تجاری امروزی تکامل یافت. این سیستم به مصرف ­کنندگان کمک می ­کند کالاها یا خدمات را بر اساس ویژگی­های خاص یا کیفیتی که به آن نیاز دارند و به وسیله علامت تجاری منحصر به فرد آن قابل تشخیص است، شناسایی و خرید نمایند.

علائم تجاری چه کاری انجام می دهند؟

حمایت ناشی از ثبت علامت تجاری تضمین می کند  که صاحبان علائم در استفاده از آنها برای شناساندن کالا یا خدمت، دارای حق انحصاری بوده، حق دارند اجازه استفاده از آن علامت را در ازای پرداخت مبلغی (نوعاً) به دیگران بدهند. دوره حمایتی نیز متفاوت است، اما می­ توان این دوره حمایت را بر پرداخت هزینه­ های مربوطه تمدید کرد. حقوق علامت تجاری به صورت قانونی توسط دادگاه ­هایی با قدرت متوقف کردن نقض علامت تجاری، قابل اجرا و اعمال هستند.

در مفهومی وسیع ­تر، علائم تجاری شرکت­ های جدید و نوبنیاد را از طریق شناساندن و ایجاد سود مالی برای صاحبانشان ترقی می ­دهند. همچنین حمایت ناشی از علائم تجاری مانع اقدامات ناعادلانه رقبا می ­شود. برای مثال مانع می­ شود که علامت مشابهی برای کالاهایی نامرغوب یا روی کالاها و خدمات متفاوت استفاده شود. این نظام، افراد متخصص و شرکت­ها را قادر می ­سازد که خدمات و محصولاتشان را در شرایطی منصفانه تولید و روانه بازار کنند که نتیجه آن تسهیل تجارت بین ­المللی است.

کدام علائم تجاری می ­توانند ثبت شوند؟

علامت تجاری می ­تواند یک یا ترکیبی از چند کلمه، حرف یا عدد باشد. همچنین می­ تواند شامل طرح، نماد یا نشانه ­های سه ­بعدی مثل شکل و بسته ­بندی محصولات باشند. در برخی کشورها، علائم غیرمتعارفی مانند هولوگرام ­ها، حرکت، رنگ و نشانه­ های غیرقابل مشاهده (صدا، بو یا طعم) که ویژگی متمایزکننده داشته باشند، می ­توانند ثبت شوند.

علاوه برای شناساندن منبع (منشأ) تجاری کالاها یا خدمات، چند دسته علامت تجاری دیگر نیز وجود دارد. علامت جمعی توسط یک اتحادیه ثبت و تملک می­ شود و اعضای آن از این علائم برای محصولاتی استفاده می ­کنند که سطح معینی از کیفیت را دارند و پذیرفته اند که شرایط مقرر شده توسط اتحادیه را داشته باشند. از جمله این اتحادیه ­ها می­ توان به اتحادیه مهندسین، حسابداران و معماران اشاره کرد.

علائم تایید شده، برای تطابق با استانداردهای تعیین ­شده اعطا می ­­شوند و به اعضا تعلق نمی ­گیرد. این علائم به هر شخصی که بتواند تضمین کند محصولاتش با استاندردهای مقرر شده اتحادیه، مطابقت دارد اعطا می ­شود. برخی از نمونه ­های چنین علایم بین المللی عبارتند از: گواهی کیفیت ایزو 9000  و نیز اکولیبل (Ecolabels) برای محصولاتی که اثرات مخرب زیست محیطی را کاهش داده ­اند.

علامت تجاری چگونه ثبت می ­شود؟

ابتدا باید تقاضانامه ثبت علامت تجاری در اداره علامت تجاری ملی یا منطقه ­ای مربوطه ارائه شود. تقاضانامه باید شامل توصیف شفاف و واضحی از حوزه علامتی باشد که قرار است ثبت شود و دربردارنده رنگ ها، شکل یا مشخصه ­های سه ­بعدی علامت باشد. همچنین باید دارای فهرستی از کالاها یا خدماتی باشد که این علامت قرار است برای آنها به کارگرفته شود. علامت برای اینکه بتواند به عنوان علامت تجاری یا نوع دیگری از علامت به ثبت برسد، باید واجد شرایط خاصی باشد. علامت باید متمایز باشد، به گونه ­ای که مصرف ­کنندگان بتوانند آن را از سایر علائم تجاری دیگر محصولات تشخیص دهند و همچنین بتوانند محصولات خاص آن علامت را شناسایی کنند. همچنین علامت تجاری نباید سبب گمراهی یا فریب مصرف­ کننده شده  و اخلاق و نظم عمومی را خدشه ­دار کند.

در نهایت، علامت تجاری ثبت شده نباید همانند یا مشابه علامت تجاری دیگری باشد که پیش از این به ثبت رسیده است. این شباهت ­ها یا تفاوت ­ها را می ­توان با جستجو و بررسی توسط ادارات ملی یا با اعتراض اشخاص ثالثی که ادعای مشابهت و یکسانی دارند، تعیین کرد.

قلمرو حمایت از علامت تجاری کجاست؟

علائم تجاری تقریباً در تمامی کشورها ثبت و از آنها حمایت می­ شود. هر اداره ملی یا منطقه ­ای، ثبت علایم تجاری را برعهده دارد. تقاضانامه­ های ثبت و تمدید حاوی اطلاعات کاملی هستند که امر بررسی، جستجو و اعتراضات بالقوه اشخاص ثالث را تسهیل می کند. با این حال، اثر ثبت تنها محدود به قلمرو کشوری است که علامت در آن ثبت شده و یا در مورد ثبت منطقه ­ای­، محدود به کشورهای عضو است. (اصل سرزمینی بودن ثبت)

برای اجتناب از ثبت تقاضانامه ­های جداگانه برای ثبت ملی یا بین ­المللی، وایپو یک سیستم ثبت بین ­المللی را برای علائم تجاری مدیریت می کند. این سیستم توسط دو مقرره بین المللی اداره می ­شود: موافقت نامه مادرید در مورد ثبت بین ­المللی علائم و پروتکل مادرید. افرادی که بواسطه (ملیت، اقامتگاه یا مؤسسه) به یکی از کشورهای عضو یک مقرره یا هر دویِ آنها مرتبط هستند، می ­توانند با ثبت یا تقاضای ثبت علامت به صورت بین المللی، در تمام یا برخی از کشورهای عضو اتحادیه مادرید دارای علامت ثبت شده معتبر باشند.