این نوشته آموزشی ترجمه متن زیر است.
World Intellectual Property Organization, Summaries of Conventions, Treaties and Agreements Administered by WIPO, 2013, P. 38-40
کنوانسیون برن به حمایت از آثار و حقوق پدیدآورندگان آنها میپردازد. این کنوانسیون بر مبنای سه اصل اساسی شامل مجموعه ای از مقررات است که حداقل حمایت اعطایی را تعیین می کند. همچنین مقررات خاصی را برای کشورهای در حال توسعهای که خواهان استفاده از آن هستند، مقرر می کند.
سه اصل اساسی به شرح زیر است:
1. آثاری که در یک کشور عضو ایجاد شده (یعنی آثاری که پدیدآورنده اش تبعه آن دولت است یا آثاری که برای اولین بار در یک کشور عضو منتشر شده است) باید همان حمایت را در سایر کشورهای عضو دریافت دارند و کشورهای دیگر، حقوقی را که به اتباع خود می دهند، برای آنها نیز در نظر بگیرند (اصل «رفتار ملی»)؛[1]
2. حمایت نباید مشروط به طی هیچگونه تشریفاتی باشد (اصل حمایت «خودکار») و
3. حمایت مستقل از وجود حمایت در کشور مبدأ اثر می باشد (اصل «استقلال» حمایت). با این حال، اگر یک دولت متعاهد مدت طولانی تری از حداقل زمان مقررشده در این معاهده را مقرر کند و حمایت از اثر در کشور مبدأ به پایان رسیده باشد، می تواند به محض پایان آن در کشور مبدا، از ادامه حمایت خودداری کند.
حداقل استانداردهای حمایتی مربوط به آثار و حقوق آنها و مدت زمان حمایت عبارتند از:
1. با توجه به تعریف اثر، حمایت باید شامل «هر آفرینشی در قلمرو ادبی، علمی و هنری، صرف نظر از حالت یا شکل بیان آن» باشد. (بند 1 ماده 2 کنوانسیون برن)؛
2. با وجود برخی حق شرط ها، محدودیت ها و یا استثناهای مجاز، موارد زیر از جمله حقوقی است که باید به عنوان حقوق انحصاری بهره برداری به رسمیت شناخته شوند:
• حق ترجمه؛
• حق تغییر و اصلاح اثر؛
• حق اجرای عمومی آثار نمایشی، موسیقایی و نمایش-موزیکال؛
• حق بازخوانی عمومی آثار ادبی؛
• حق عرضه عمومی و اجرای چنین آثاری؛
• حق پخش صوتی و تصویری (اما کشورهای عضو میتوانند تنها حق دریافت سهمی منصفانه را به جای حق انحصاری دادن مجوز مقرر کنند)؛
• حق تکثیر (نسخه برداری) با هر روش و به هر شکلی (کشورهای عضو می توانند در موارد خاص، اجازه تکثیر بدون مجوز را بدهند، مشروط بر اینکه تکثیر با بهره برداری عادی از اثر تعارض نداشته و به منافع مشروع پدیدآورنده بطور نامعقول لطمه نزند، همچنین کشورهای عضو می توانند در مورد ضبط صدا از آثار موسیقی، حق دریافت سهمی عادلانه را مقرر کنند) و
• حق استفاده از اثر به عنوان مبنایی برای یک اثر دیداری- شنیداری، حق تکثیر، توزیع، اجرای عمومی یا عرضه عمومی آن اثر دیداری- شنیداری.[1]- موافقت نامه راجع به جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری (TRIPs)، همچنین اعضای سازمان جهانی تجارت (WTO) را که عضو کنوانسیون برن نیستند، به اصول رفتار ملی، حمایت خودکار و استقلال حمایتی مقید و متعهد می کند. علاوه بر این، موافقت نامه TRIPs اصل “رفتار ملت کامله الوداد” پیش بینی نموده که طبق آن حقوق اعطا شده توسط عضو سازمان جهانی تجارت برای اتباع هر کشور دیگر نیز باید برای اتباع تمام کشورهای عضو اعمال شود. لازم به ذکر است که امکان تاخیر در اجرای موافقت نامه TRIPs با اصل رفتار ملی و سایر تعهدات مذکور منطبق نیست
3. درباره مدت زمان حمایت، قاعده کلی چنین است که باید تا پایان 50 سال پس از مرگ نویسنده ادامه یابد. با اینحال، استثناهایی بر این قاعده کلی وجود دارد. در مورد آثار ناشناس یا با نام مستعار، مدت حمایت 50 سال پس از در دسترس قرارگرفتن عمومی اثر به طور قانونی میباشد، مگر اینکه نام مستعار هیچ شکی در مورد هویت نویسنده باقی نگذارد یا نویسنده هویت خود را این دوره افشا کند، در حالت اخیر قاعده کلی اعمال می شود. در مورد آثار دیداری- شنیداری (سینمایی)، حداقل مدت حمایت 50 سال پس از انتشار عمومی اثر (پخش) یا ایجاد اثر –درصورت عدم پخش اثر- می باشد. در مورد آثار هنری کاربردی و آثار عکاسی، حداقل مدت حمایت 25 سال از زمان خلق اثر است.[1]
کنوانسیون برن محدودیت ها و استثنائات خاصی را در مورد حقوق مادی مجاز دانسته است؛ به این معنا که در این موارد می توان بدون اجازه دارنده کپی رایت و بدون پرداخت عوض یا غرامت از آثار تحت حمایت استفاده کرد. این محدودیت ها معمولاً با عنوان «استفاده مجاز» از آثار حمایت شده شناخته می شوند و در بند 2 ماده 9 (تکثیر در موارد خاص معین)، ماده 10 (نقل قول و استفاده از آثار برای اهداف توضیحی و آموزشی)، ماده 10 مکرر (چاپ روزنامه و یا مقالات مشابه و استفاده از آثار به منظور گزارش حوادث فعلی) بند 3 ماده 11 مکرر (ضبط موقت به منظور پخش رادیو- تلویزیونی) بیان شده اند.
ضمیمه نسخه پاریس کنوانسیون برن، به کشورهای درحال توسعه اجازه صدور لیسانس اجباری برای ترجمه و تکثیر آثار در موارد خاص و در رابطه با فعالیت های آموزشی می دهد. در این موارد، استفاده مورد بحث بدون اجازه دارنده آن داده شده و پرداخت مابه ازاء آن در قوانین معین می گردد.
اتحادیه برن یک مجمع و یک کمیته اجرایی دارد. هر کشوری که عضو اتحادیه است و حداقل مقررات اداری و نسخه استکهلم کنوانسیون برن را رعایت می کند، عضو مجمع است. اعضای کمیته اجرایی از میان اعضای اتحادیه انتخاب می شوند، به جز سوئیس که عضو دایمی است. ایجاد برنامه دوسالانه و بودجه دبیرخانه وایپو -تا آنجا که مرتبط به اتحادیه برن است- وظیفه مجمع است. کنوانسیون برن در سال 1886 تصویب شده و در پاریس در 1896 و برلین در سال 1908 اصلاح شده و 1914 در برن تکمیل شد، همچنین در سال1928 در رم ، 1948در بروکسل، 1967 در استکهلم و 1971در پاریس تجدید نظر شده و در سال 1979 اصلاح گردید.
کنوانسیون برن برای تمام کشورها در دسترس و قابل الحاق است. اسناد تصویب یا الحاق باید به مدیرکل وایپو سپرده شود.[2]
[1]- موافقت نامه راجع به جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری (TRIPs)، همچنین اعضای سازمان جهانی تجارت (WTO) را که عضو کنوانسیون برن نیستند، به اصول رفتار ملی، حمایت خودکار و استقلال حمایتی مقید و متعهد می کند. علاوه بر این، موافقت نامه TRIPs اصل “رفتار ملت کامله الوداد” پیش بینی نموده که طبق آن حقوق اعطا شده توسط عضو سازمان جهانی تجارت برای اتباع هر کشور دیگر نیز باید برای اتباع تمام کشورهای عضو اعمال شود. لازم به ذکر است که امکان تاخیر در اجرای موافقت نامه TRIPs با اصل رفتار ملی و سایر تعهدات مذکور منطبق نیست
[2] بر اساس موافقت نامه TRIPs، مدت حمایت بر اساس مبنایی غیراز زندگی یک فرد طبیعی محاسبه شده که باید حداقل 50 سال ازاولین انتشار مجاز اثر، و یا – در صورت عدم نشر – 50 سال از پیدایش اثر باشد. با این حال، این قانون برای آثارعکاسی و آثار هنری کاربردی صدق نمی کند.
[3]- لازم به ذکر است که اعضای سازمان جهانی تجارت، حتی کشورهایی که عضو کنوانسیون برن نیستند، باید مقررات و اصول اساسی کنوانسیون برن را رعایت کنند، اما اعضای این سازمان که عضو کنوانسیون نیستند، به رعایت حقوق معنوی مذکور در کنوانسیون ملزم نشده اند .