این نوشته آموزشی ترجمه متن (What is Intellectual Property? World Intellectual Property Organization, P. 4-7) است.
حق اختراع چیست؟
حق اختراع حق انحصاری اعطا شده برای یک اختراع- یک محصول یا یک فرآیند (روش جدید انجام یک کار)- است که یک راه حل فنی جدید برای حل یک مسأله ارائه می دهد.
حق اختراع از ابداعات و اختراعات دارنده آن حمایت می کند. دوره حمایت از اختراع محدود و معمولاً بیست سال است.
چرا حق اختراع ضروری است؟
حق اختراع با به رسمیت شناختن خلاقیت افراد و امکان پاداش مادی برای اختراعات قابل عرضه در بازار، به آنها انگیزه می دهد. این انگیزه ها مشوق نوآوری هایی هستند که به نوبه خود سطح کیفیت زندگی انسان را افزایش می دهند.
حق اختراع چه نوع حمایتی را ایجاد می کند؟
حمایت حق اختراع به این معنی است که نمی توان نوآوری یا اختراع را بدون رضایت صاحب حق، به صورت تجاری تولید، استفاده و توزیع کرده یا فروخت. در اکثر نظام های حقوقی حقوق ناشی از ثبت اختراع در دادگاه ها اعمال می شوند تا دارنده حق را قادر سازند عمل نقض حق اختراع را متوقف کند. در مقابل، دادگاه می تواند حق اختراع را به دلیل ادعای معتبر شخص ثالث، باطل و نامعتبر اعلام کند.
صاحبان حق اختراع چه حقوقی دارند؟
دارنده حق اختراع، حق دارد تصمیم بگیرد چه کسی می تواند یا نمی تواند در طول مدت حمایت، از اختراع وی بهره برداری کند. دارندگان حق اختراع می توانند اجازه یا امتیاز تجاری سازی اختراع خود را به اشخاص دیگری واگذار کنند تا از آن برحسب توافق دوطرفه استفاده نمایند. همچنین دارنده حق اختراع می تواند حقوق خود را به شخص دیگری انتقال دهد که پس از آن شخص منتقل الیه (مثلاً خریدار) صاحب حق اختراع شناخته می شود. با پایان یافتن دوره زمانی حمایت از حق اختراع، حمایت از اختراع پایان یافته و برای استفاده در اختیار عموم قرار خواهد گرفت. این روند به عنوان انقضای ثبت اختراع می باشد و به این معنا است که مالک، حق انحصاری نسبت به اختراع ندارد و این اختراع برای بهره برداری تجاری توسط دیگران در دسترس عموم قرار می گیرد.
حق اختراع در زندگی روزمره چه نقشی بازی می کند؟
اختراعات ثبت شده تمامی ابعاد زندگی انسان را تحت تاثیر قرار می دهند: از لامپ های روشنایی الکتریکی (اختراع ثبت شده توسط ادیسون و سوان) و ماشین های دوخت (اختراع ثبت شده توسط Howe و Singer) گرفته تا iPhone (اختراع ثبت شده توسط اپل).
در ازای حمایت از حق اختراع، تمام دارندگان حق اختراع (و به عبارت دقیق تر کلیه متقاضیان ثبت اختراع) متعهد هستند تا اطلاعات مربوط به اختراعاتشان را به منظور غنی کردن دانش فنی دنیا، در دسترس عموم قرار دهند. این دانش عمومی رو به رشد، اختراعات و نوآوریهای بیشتر را سبب می شود. بنابراین، حق اختراع نه تنها از مالکان آنها حمایت می کند، بلکه اطلاعات ارزشمند و الهام بخشی را برای نسل بعدی محققان و مبتکران فراهم می آورد.
حق اختراع چگونه اعطا می شود؟
اولین مرحله برای به دست آوردن حمایت اختراع، ارائه تقاضانامه ثبت اختراع است. این تقاضانامه عموماً شامل عنوان اختراع که معرف حوزه فنی اختراع است، می باشد. در این تقاضانامه باید به صورت شفاف و دقیق و با جزییات کافی درباره پس زمینه و توصیف اختراع توضیح داده شود تا فردی با اطلاعات متوسط در آن حوزه، بتواند از اختراع استفاده کرده یا آن را بازتولید نماید. چنین توصیفی معمولاً با اطلاعات دیداری _نمودارها، طرح ها و نقشه هایی_ همراه است که جزئیات بیشتری را در مورد اختراع در اختیار قرار می دهند. علاوه بر این، این تقاضانامه شامل ادعاهای مختلفی است که اطلاعاتی را ارائه می کند که برای تعیین محدوده حمایتی اعطایی توسط حق اختراع کمککننده هستند.
چه نوع اختراعاتی حمایت می شوند؟
به طور کلی، اختراع باید واجد شرایط زیر باشد تا بتواند از طریق حق اختراع حمایت شود: 1) باید کاربرد عملی داشته باشد؛ 2) باید عنصر تازگی را نشان دهد، یعنی باید ویژگی های جدیدی داشته باشد که در دانش فعلی آن حوزه خاص وجود نداشته باشد. آن بخش از دانش فعلی «دانش قبلی» یا «فن یا صنعت قبلی» نامیده می شود و 3) اختراع باید «گامی ابتکاری» را نشان دهد: یعنی یک فرد با دانش متوسط در آن حوزه فنی، نتواند آن را استنباط کند. موضوع اختراع نیز باید یک موضوع «قابل ثبت» از لحاظ قانونی باشد. در بسیاری از کشورها نظریه های علمی، روشهای ریاضی، گونه های گیاهی یا حیوانی، اکتشاف مواد طبیعی، روشهای تجاری یا روشهای درمان پزشکی (برخلاف محصولات پزشکی) عموماً قابل ثبت نیستند.
چه شخصی حق اختراع را اعطا می کند؟
حق اختراع توسط اداره ملی ثبت اختراع یا ادارات منطقه ای که کار بررسی تقاضاها را برای گروهی از کشورها انجام می دهند، اعطا می شود. به عنوان مثال اداره ثبت اختراع اروپایی (EPO) و سازمان آفریقایی مالکیت فکری (OAPI). طبق نظام های منطقه ای، متقاضی، حمایت از اختراع را در یک یا چند کشور درخواست می کند و هر کشور تصمیم میگیرد که آیا از آن اختراع در محدوده مرزهای خود حمایت کند یا نه. در معاهده همکاری ثبت اختراع (PCT) که توسط وایپو اداره می شود، مقرر شده که ثبت یک تقاضای بین المللی همان اثر ثبت تقاضای ملی در کشورهای جداگانه را دارد. متقاضی خواهان حمایت، می تواند با ثبت یک تقاضا، حمایت را در کشورهایی که نیاز دارد (مشروط بر اینکه این کشورها عضو معاهده مذکور باشند) خواستار شود.